Van AZC naar Arbeidsmarkt: Vroege Interventie bij Nieuwkomers

Waarom het verschil uitmaakt of je iemand na 6 maanden of na 6 jaar bereikt – en hoe corona onze doelgroep compleet veranderde

“Ik wil werken. Ik wil leren. Wanneer kan ik beginnen?”

Omar (namen zijn fictief) stond op een willekeurige middag in 2022 plotseling in ons restaurant. Hij had ons gevonden via Facebook, woonde nog in het AZC, sprak nauwelijks Nederlands, maar straalde een energie uit die aanstekelijk was. Hij wilde niet wachten tot zijn status definitief rond was, niet wachten tot hij ergens was gehuisvest, niet wachten tot een consulent hem zou doorverwijzen.

Hij wilde nu.

Een verschuiving in doelgroep

In het begin van ons bestaan kregen we vooral mensen die al een tijdje in Nederland woonden. Statushouders die hun inburgeringstraject al deels hadden afgerond, een woning hadden gekregen, en nu klaar waren voor “de volgende stap”. Vaak mensen die al wat Nederlands spraken en de basis van het Nederlandse systeem begrepen.

Later veranderde dat compleet. 

Door alle vertragingen in procedures, woningtoewijzing en inburgeringstrajecten kregen we plotseling mensen die veel eerder in hun Nederlandse reis waren. Mensen zoals Omar, die nog in het AZC woonde. Mensen die net hun eerste positieve beslissing hadden gekregen. Mensen voor wie alles nog nieuw, overweldigend en vol mogelijkheden was.

In het begin zagen we dit als een probleem. Het taalniveau was lager. Er was meer onzekerheid – soms werden mensen overgeplaatst naar een ander AZC, soms viel een aanvraag toch tegen. De bureaucratische basis waar we op bouwden was veel wankeler.

Maar langzaam realiseerden we ons dat we een unieke kans hadden gekregen.

Het Verschil

Yara kwam bij ons nadat ze 13 jaar in Nederland woonde. Ze sprak goed Nederlands, kende het systeem, had al een netwerk. Voor haar was Grenzeloos vooral een plek om werkervaring op te doen en haar zelfvertrouwen in professionele situaties te vergroten.

Omar daarentegen zag letterlijk alles voor het eerst. Hoe bestelde je koffie? Hoe groette je Nederlandse collega’s? Wat was normaal om te vragen, wat niet? Voor hem was Grenzeloos een venster op de Nederlandse samenleving.

De Kracht van Eerste Indrukken

Mensen die vroeg bij ons kwamen, vormden hun beeld van Nederland mede door hun ervaringen bij Grenzeloos. Als zij leerden dat Nederlandse collega’s elkaar helpen, dat fouten maken normaal is, dat je eigen ideeën mag inbrengen – dan werd dat hun referentiekader voor alle toekomstige werkervaringen.

Zo was er een trainee uit Guinea. Voor haar was Grenzeloos niet een traject na vele andere trajecten, maar haar eerste echte kennismaking met werken in Nederland. De manier waarop wij met haar omgingen, bepaalde mede hoe zij zich zou gaan gedragen in latere banen. Dat was een bijzondere kans. 

Motivatie vs. Stabiliteit

Wat opviel was een enorme motivatie. Mensen die net waren aangekomen hadden vaak een ongelooflijke drive. Ze wilden bewijzen dat ze het waard waren geweest om hier naartoe te komen. Ze wilden hun familie laten zien dat de reis niet voor niets was geweest. Ze wilden zichzelf bewijzen dat ze het konden. Sommigen stonden elke dag op de stoep, terwijl ze eigenlijk maar twee dagen ingepland stonden. 

Maar die motivatie ging gepaard met instabiliteit. Mensen konden plotseling worden overgeplaatst. Procedures konden anders uitpakken dan verwacht. Familieleden in het herkomstland hadden crisis na crisis. De fundamenten van hun leven waren nog niet gevestigd.

Aanpassen van Onze Aanpak

Deze nieuwe doelgroep dwong ons onze aanpak aan te passen:

Flexibiliteit in planning: We leerden om te dealen met plotselinge veranderingen. Als iemand twee weken weg was voor een procedure, moesten we daar ruimte voor maken.

Lagere instap: We konden minder voor bekend aannemen. Wat is een Pinpas? Hoe werkt het Ov-systeem? Wat betekent “gezellig”? Alles moest uitgelegd worden.

Intensievere begeleiding: Deze mensen hadden niet alleen werk coaching nodig, maar vaak ook ondersteuning bij het navigeren van het Nederlandse systeem in het algemeen.

Kortere cycli: Sommige trajecten die lang bedoeld waren, werden uiteindelijk kortere intensieve periodes, omdat iemands situatie plotseling veranderde.

De AZC-Factor

Mensen die nog in het AZC woonden brachten een extra dimensie mee. Ze leefden in een kunstmatige gemeenschap van mensen uit de hele wereld, allemaal in een wachtpositie. Grenzeloos was voor hen een uitstapje naar de “echte” Nederlandse wereld.

Omar vertelde ons hoe vreemd het was om van een omgeving waar iedereen wachtte naar een plek te gaan waar iedereen bezig was. Doordat iedereen in de wachtstand staat is er veel kans op frustratie, botsingen of slechte mentale gezondheid. 

Trauma’s

Een uitdaging van vroege interventie was dat deze mensen vaak nog midden in hun trauma-verwerking zaten. Verhalen van oorlog, vlucht en verlies waren nog vers. Opeens midden op een werkdag iemand die in tranen uitbarst omdat iets hem herinnerde aan een pijnlijke ervaring. Dat bracht extra uitdagingen met zich mee, maar ook heel bijzondere kwetsbare momenten waarop ons team er kon zijn voor iemand die het moeilijk had. 

De Taal-acceleratie

Wat we zagen bij vroege interventie was dat mensen veel sneller Nederlands leerden dan in traditionele taallessen. Ze hadden direct een toepassing, een reden, een context. Als een trainee moest uitleggen aan een Nederlandse gast wat er in de soep zat, dan moest ze wel. En dan blijkt vaak dat je meer kunt dan je denkt. 

Deze praktische taalverwerving bleek erg effectief, en veel mensen gingen snel vooruit door de vele interactie. 

Wat We Leerden

1. Timing is cruciaal: Hoe eerder je mensen bereikt, hoe meer invloed je kunt hebben op hun Nederlandse traject.

2. Motivatie compenseert veel: Mensen die net zijn aangekomen hebben vaak een drive die later moeilijk te evenaren is.

3. Eerste indrukken zijn blijvend: De manier waarop mensen hun eerste werkervaring beleven, beïnvloedt al hun toekomstige verwachtingen.

4. Flexibiliteit is essentieel: Bij vroege interventie moet je veel meer rekening houden met instabiliteit en onvoorspelbaarheid.

5. Context versnelt leren: Nederlands leren terwijl je het nodig hebt is veel effectiever dan Nederlands leren voor het geval je het ooit nodig hebt.

De Beleidsimplicatie

Onze ervaring met vroege interventie deed ons realiseren dat dit belangrijk is voor het integratiebeleid. In plaats van mensen eerst jaren laten wachten tot ze “klaar” zijn voor de arbeidsmarkt, zouden we ze veel eerder moeten laten proeven van wat mogelijk is.

Niet als volledige vervanging van inburgering, maar als aanvulling. Een manier om mensen hoop te geven, perspectief te bieden, en te laten zien dat investeren in de Nederlandse taal en cultuur loont.

Want wat we zagen bij Omar, Mohammed, Yara en alle anderen was dit: als je mensen vroeg laat zien dat ze welkom zijn, dat ze waarde hebben, dat ze kunnen bijdragen – dan ontstaat er een energie die jaren later moeilijk te recreëren is.

Dat is de kracht van vroege interventie. En misschien wel de grootste kans voor ons huidige systeem.

In de volgende blog duiken we in een van onze grootste uitdagingen: hoe organiseer je een sociale onderneming zo dat je impact-doelstellingen echt geborgd zijn? En waarom governance veel meer is dan alleen paperwork.